Fri, 19 April 2024
Your Visitor Number :- 6985010
ਏਥੇ ਸਰਵਣ ਪੁੱਤਰ ਲੇਖਾ ਮੰਗਦੇ… -ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਿਲਿੰਗ
Posted on:- 06-05-2012
ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬੀ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਇਹ ਪਖਾਣਾ ਜ਼ਰੂਰ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਾਮਾਇਣ ਵੇਲਿਆਂ ਦਾ ਆਦਰਸ਼ ਪੁੱਤਰ ਸਵਰਣ ਭਗਤ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਤੀਰਥਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਾਉਂਦਾ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਅੱਗੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਲਾਚਾਰ ਅੰਧਲੇ-ਅੰਧਲੀ ਦੀ ਵਹਿੰਗੀ ਭੁੰਜੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਤੀਰਥ ਕਰਾਉਣ ਬਦਲੇ ਨਕਦ ਇਵਜ਼ਾਨਾ ਮੰਗਣ ਲੱਗਿਆ।
‘‘ਏਹ ਤਾਂ ਐਸੀ ਨਿਰਮੋਹੀ ਧਰਤੀ ਐ ਨਿਮਾਣੀ!’’ ਹਰ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਧੀਆਂ-ਪੁੱਤਰਾਂ ਤੋਂ ਦੁਖੀ, ਆਪਣੀ ਵਿਥਿਆ ਦਾ ਭੋਗ ਇੰਜ ਹੀ ਪਾਏਗਾ।
ਕਈ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਅੰਦਰ ਪਨਪੀ ਇਸ ਨਵੀਂ ਬਿਰਤੀ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀਕਰਨ ਕਰਦਿਆਂ ਹੁੱਬ ਕੇ ਦੱਸਣਗੇ ਕਿ ਇਹੀ ਉਹ ਭੂਮੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ‘ਦਾਮ ਬਣਾਏ ਕਾਮ’ ਵਾਲੀ ਕਹਾਵਤ ਘੜੀ ਗਈ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਡਿਗਦੀ ਬਰਫ਼ ਦੌਰਾਨ ਭਾੜੇ ਕੀਤੇ ਇਕ ਟੱਟੂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੇ ਅੜਿੱਕੇ ਆਈ ਕਿਸੇ ਸਵਾਰੀ ਪਾਸੋਂ ਹੋਰ ਪੈਸੇ ਡੁੱਕਣ ਦੀ ਨੀਤ ਨਾਲ ਬਹਾਨਾ ਘੜਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਘੋੜੀ ਦੀਆਂ ਤਾਂ ਬਰਫ਼ ਕਾਰਨ ਲੱਤਾਂ ਹੀ ਕਿਧਰੇ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਉਹ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਪਰ ਚੁਸਤ ਸਵਾਰੀ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਸਿੱਕਾ ਹੋਰ ਦਿੰਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਘੋੜੀ ਅਗਾਂਹ ਤੁਰਦੀ ਗਈ। ਘੋੜੀ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਡਾਲੀ ਲਾਈ ਜਦੋਂ ਮੁਸਾਫਿਰ ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਉਪਰ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉਚੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਆਖਿਆ,
“MONEY MAKES THE MORE GO
WHETHER IT HAS LEGS OR NO
‘ਟਕਾ ਤੋਰੇ ਘੋੜੀ ਨੂੰ ਟੰਗਾ’ ਤੋਂ ਬਗੈਰ
ਪੈਸਾ ਖਿੱਚੇ ਬੱਘੀ ਨੂੰ ਘੋੜੀ ਤੋਂ ਬਗੈਰ!’’
ਇੰਜ ਇੱਧਰਲਾ ਹਰੇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਇਹੀ ਸਿੱਧ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ‘ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਬੇਲੀ, ਦੁਨੀਆਂ ਮਤਲਬ ਦੀ’
ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਮਾਇਆ ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਧਰਲੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਜਦੋਂ ਇਕ-ਇਕ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੋਂ ਆਏ ਸਨ ਤਾਂ ਇਧਰਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਤਾਂ ਬਣਦਾ-ਸਰਦਾ ਹੰਧਾ ਜ਼ਰੂਰ ਲਾਇਆ ਹੋਵੇਗਾ।
‘‘ਏਹ ਤਾਂ ਐਸੀ ਨਿਰਮੋਹੀ ਧਰਤੀ ਐ ਨਿਮਾਣੀ!’’ ਹਰ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਧੀਆਂ-ਪੁੱਤਰਾਂ ਤੋਂ ਦੁਖੀ, ਆਪਣੀ ਵਿਥਿਆ ਦਾ ਭੋਗ ਇੰਜ ਹੀ ਪਾਏਗਾ।
ਕਈ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਅੰਦਰ ਪਨਪੀ ਇਸ ਨਵੀਂ ਬਿਰਤੀ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀਕਰਨ ਕਰਦਿਆਂ ਹੁੱਬ ਕੇ ਦੱਸਣਗੇ ਕਿ ਇਹੀ ਉਹ ਭੂਮੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ‘ਦਾਮ ਬਣਾਏ ਕਾਮ’ ਵਾਲੀ ਕਹਾਵਤ ਘੜੀ ਗਈ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਡਿਗਦੀ ਬਰਫ਼ ਦੌਰਾਨ ਭਾੜੇ ਕੀਤੇ ਇਕ ਟੱਟੂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੇ ਅੜਿੱਕੇ ਆਈ ਕਿਸੇ ਸਵਾਰੀ ਪਾਸੋਂ ਹੋਰ ਪੈਸੇ ਡੁੱਕਣ ਦੀ ਨੀਤ ਨਾਲ ਬਹਾਨਾ ਘੜਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਘੋੜੀ ਦੀਆਂ ਤਾਂ ਬਰਫ਼ ਕਾਰਨ ਲੱਤਾਂ ਹੀ ਕਿਧਰੇ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਉਹ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਪਰ ਚੁਸਤ ਸਵਾਰੀ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਸਿੱਕਾ ਹੋਰ ਦਿੰਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਘੋੜੀ ਅਗਾਂਹ ਤੁਰਦੀ ਗਈ। ਘੋੜੀ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਡਾਲੀ ਲਾਈ ਜਦੋਂ ਮੁਸਾਫਿਰ ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਉਪਰ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉਚੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਆਖਿਆ,
“MONEY MAKES THE MORE GO
WHETHER IT HAS LEGS OR NO
‘ਟਕਾ ਤੋਰੇ ਘੋੜੀ ਨੂੰ ਟੰਗਾ’ ਤੋਂ ਬਗੈਰ
ਪੈਸਾ ਖਿੱਚੇ ਬੱਘੀ ਨੂੰ ਘੋੜੀ ਤੋਂ ਬਗੈਰ!’’
ਇੰਜ ਇੱਧਰਲਾ ਹਰੇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਇਹੀ ਸਿੱਧ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ‘ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਬੇਲੀ, ਦੁਨੀਆਂ ਮਤਲਬ ਦੀ’
ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਮਾਇਆ ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਧਰਲੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਜਦੋਂ ਇਕ-ਇਕ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੋਂ ਆਏ ਸਨ ਤਾਂ ਇਧਰਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਤਾਂ ਬਣਦਾ-ਸਰਦਾ ਹੰਧਾ ਜ਼ਰੂਰ ਲਾਇਆ ਹੋਵੇਗਾ।
ਮੇਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਨੇ ਇਕ ਹੋਰ ਤਰਸਯੋਗ ਕਥਾ ਸੁਣਾਈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਸਹਿਯੋਗੀ ਮਿੱਤਰ ਕਾਮਾ ਜਿੱਦਣ ਦਾ ਭਾਰਤ ’ਚੋਂ ਇਧਰ ਆਇਆ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਸਾਂਢੂ ਤੇ ਸਾਲੇ ਦਾ ਦਿਹਾੜੀਦਾਰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਉਸ ਤੋਂ ਨੌਕਰਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਕੰਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਸ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ ਕੈਨੇਡਾ ਬੁਲਾਇਆ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਬੰਧੀਆਂ ਨੇ ਹੀ ਹੈ। ਦੋਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਕੋਲ ਖੁੱਲ੍ਹੀ-ਡੁੱਲ੍ਹੀ ਜ਼ਮੀਨ-ਜਾਇਦਾਦ ਹੋਣ ਤੇ ਅੱਧੀ ਦਰਜਨ ਮਕਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਸੱਜਣ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਕ ਪੁਰਾਣੀ ਡੂੰਘੀ ਬੇਸਮੈਂਟ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਘੁਰਨਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਵਿਚ ਰਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਉਹ ਠੋਕਵਾਂ ਕਿਰਾਇਆ ਵੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਸਾਡੇ ਬੰਨੇ-ਚੰਨੇ ਦੀ ਇਧਰ ਪੱਕੀ ਵਸਦੀ ਇਕ ਲੜਕੀ ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਸੈਰ-ਸਪਾਟੇ ਉਪਰ ਆਏ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਆਈ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਹੱਡ-ਬੀਤੀ ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਹੰਝੂ ਡੋਲ੍ਹਣ ਲੱਗ ਪਈ, ‘‘ਐਧਰਲੇ ਸਾਕ-ਨਾਤੇ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਹੀ ਇਕ-ਇਕ ਕਰਕੇ ਖੁੰਢੀ ਕੁਹਾੜੀ ਨਾਲ ਵੱਢਣ ਜੋਗੇ ਨੇ ਵੀਰ! ਅਜੇ ਬੇਗਾਨੇ ਥੋਡੀ ਮਦਦ ਕਰ ਦੇਣਗੇ ਪਰ ਆਪਣਿਆਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਆਸ ਨਾ ਰੱਖਿਓ।’’ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਸੁਰਖ ਅੱਖਾਂ ਪੂੰਝਦੀ ਨੇ ਹਟਕੋਰਾ ਭਰਿਆ। ਚਾਹੇ ਉਸ ਨੂੰ ਏਧਰ ਬੁਲਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹੀ ਉਹਦਾ ਮਾਮਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈਣ ਦਾ ਤਰੱਦਦ ਕੀਤਾ ਸੀ। ‘‘ਪਰ ਇੱਥੇ ਆਈ ਨੂੰ ਮਾਮੇ-ਮਾਮੀ ਨੇ ਬੇਰਾਂ ਵੱਟੇ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਿਆ। ਇੱਥੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਥੋਨੂੰ ਕੋਠੇ ਚਾੜ੍ਹ ਕੇ ਹੇਠੋਂ ਪੌੜੀ ਖਿੱਚ ਕੇ ਤਾੜੀਆਂ ਮਾਰਨ ਜੋਗੇ ਹੀ ਨੇ।’’ ਡੁਸਕਦੀ ਕੁੜੀ ਕੋਲ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਡਾਂ ਸਨ ਜਿਸ ਨੇ ਇਧਰ ਵੱਸਦੇ ਬਿਰਧ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇਕ ਜੋੜੀ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਕੀ ਧੀ ਵੱਲੋਂ ਹੁੰਦੀ ਕੁੱਤੇਖਾਣੀ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖੀ ਸੀ। ਚਾਹੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸ ਢਿੱਡੋਂ ਜਾਈ ਦੇ ਜੌੜੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਮੰਗਵਾ ਕੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਆਪਣੀ ਹਿੱਕ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ ਪਾਲਿਆ ਸੀ। ਇਸੇ ਧੀ ਵੱਲੋਂ ਸੱਦੇ ਮਾਪੇ ਜਦੋਂ ਇਧਰ ਉਤਰੇ ਤਾਂ ਉਹ ਕੁੜੀ ਬੇਚਾਰੇ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਤੇ ਨਾਬਾਲਗ ਭਰਾ ਪਾਸੋਂ ਤਿੰਨਾਂ ਉਪਰ ਖਰਚੇ ਡਾਲਰ ਤੇ ਭਰਿਆ ਟੈਕਸ ਮੰਗਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਇਕ ਰਾਤ ਉਸ ਤਿੱਕੜੀ ਨੂੰ ਡਿਗਦੀ ਬਰਫ਼ ਵਿਚ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਧੱਕਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।
ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ-ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਸਾਂ। ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਕੋਲ ਅਜਿਹੀਆਂ ਅਨੇਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੇਰੇ ਨੂੰਹ-ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਤਾਂ ਅਜੇ ਅਜਿਹਾ ਕੌੜਾ ਤਜਰਬਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਸੀ-ਮਾਸੜ ਨੇ ਚਾਰ-ਪੰਜ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਕੋ ਬੇਸਮੈਂਟ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਤੇ ਕੋਈ ਖਰਚਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਨ ਦਿੱਤਾ, ਸਗੋਂ ਆਪਣਾ ਕੰਮ-ਧੰਦਾ ਛੱਡ ਕੇ ਮੇਰੀ ਹਾਮਲਾ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਵੀ ਲਿਜਾਂਦੇ ਰਹੇ। ਦਵਾ-ਦਾਰੂ ਵੀ ਦਿਵਾਉਂਦੇ ਰਹੇ।
ਸਾਡੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਧੀ-ਧਿਆਣੀ ਹਾਲੇ ਇਹੀ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸਾਡੀ ਨੂੰਹ ਦੇ ਨਾਨਕਿਆਂ ਦਾ ਇਕ ਗੋਤੀ ਸੱਜਣ, ਜੋ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਧਰਲਾ ਪੱਕਾ ਵਾਸੀ ਬਣਿਆ ਸੀ, ਆਪਣੇ ਟੱਬਰ ਸਮੇਤ ਆ ਗਿਆ। ਉਹ ਜਣੇਪੇ ਵਿਚੋਂ ਉੱਠੀ ਸਾਡੀ ਨੂੰਹ-ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭਾਣਜੀ ਜਾਣ ਕੇ ਪੰਜੀਰੀ ਦੇਣ ਆਇਆ ਸੀ। ਭਾਣਜੀ ਲਈ ਸੂਟ, ਨਵੇਂ ਜਨਮੇ ਦੋ ਜਵਾਕਾਂ ਲਈ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਫਰਾਕਾਂ-ਝੱਗੀਆਂ ਤੇ ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਨਿੱਕੀਆਂ ਟੂੰਬਾਂ ਦੇਖਦੀ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਦੰਗ ਰਹਿ ਗਈ।
‘‘ਇਹ ਤਾਂ ਜਰੂਰ ਕੋਈ ਸਤਿਯੁਗੀ ਬੰਦੇ ਲੱਗਦੇ ਨੇ, ਵੀਰੇ! ਐਥੇ ਏਨੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਉਹ ਵੀ ਇਕ ਬੇਗਾਨੀ ਕੁੜੀ ਖਾਤਰ ਕੌਣ ਕਰਦੈ?’’ ਨਾਨਕਿਆਂ ਦੇ ਤੁਰ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਆਖਿਆ।
‘‘ਉਸ ਮਾਮੇ ਨਾਲ ਆਈ ਨੌਜਵਾਨ ਔਰਤ ਤੇ ਅਠਾਰਾਂ-ਉੱਨੀ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਲੜਕੀ ਪਤੈ, ਕੌਣ ਸਨ?’’ ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਭਾਂਪ ਹੀ ਲਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਫਿਰ ਵੀ ਮੈਂ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਵਾਜਬ ਸਮਝਿਆ ਕਿ ਨਾਲ ਆਈ ਕੁੜੀ ਉਸ ਮਾਮੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਆਹ ਵਿਚੋਂ ਧੀ ਸੀ ਜਦੋਂਕਿ ਭਰ ਜੋਬਨ ਮੁਟਿਆਰ ਮਾਮੀ ਦੀ ਸਕੀ ਭਾਣਜੀ।
‘‘ਆਪਣੀ ਧੀ ਬਰਾਬਰ ਲਗਦੀ ਸਾਲੀ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਕੇ ਉਸ ਅਧਖੜ ਬੰਦੇ ਨੇ ਏਨਾ ਅਣਜੋੜ ਜਿਹਾ ਵਿਆਹ ਕਿਉਂ ਕੀਤੈ?’’ ਪ੍ਰਾਹੁਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਸੀ।
ਉਸ ਸ਼ਰੀਫ਼ ਸੱਜਣ ਨੇ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਉਸ ਨਾਲ ਪਰਨਾਈ ਉਸ ਦੀ ਛੋਟੀ ਸਾਲੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੋਈ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਨਾਲ ਆਖਰੀ ਸਾਹਾਂ ਮੌਕੇ ਕੀਤਾ ਇਕਰਾਰ ਨਿਭਾ ਕੇ ਦਿਖਾਇਐ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਮਾਂ ਬਾਹਰੀ ਭਾਣਜੀ ਨੂੰ ਸਕੀ ਮਾਂ ਬਣ ਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਲਿਜਾ ਕੇ ਪਾਲੇਗੀ। ਕੀ ਇਹ ਦੂਹਰੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨਹੀਂ?’’ ਮੈਂ ਮਾਣ ਨਾਲ ਪੁੱਛਿਆ।
‘‘ਗੱਲ ਤੇਰੀ ਮੰਨਣ ਵਾਲੀ ਤਾਂ ਹੈਗੀ ਨੀਂ ਬਾਈ! ਇੰਡੀਆ ਰਹਿ ਗਏ ਦੁਹਾਜੂ ਜੀਜੇ ਅਰ ਮਾਂ-ਮਹਿੱਤਰ ਭਾਣਜੀ ਖਾਤਰ ਕਿਸੇ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪੰਜਾਬਣ ਦਾ ਏਨਾ ਵੱਡਾ ਤਿਆਗ ਅਰ ਉਹ ਵੀ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਇਸ ਬੇਮੁਹਤਾਜ਼ ਧਰਤੀ ਉਪਰ?’’ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਉੱਠ ਕੇ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋ ਗਈ। ‘‘ਐਕਣ ਕਿੱਕਣ ਹੋ ਗਿਐ? ਐਧਰਲੇ ਚੰਗੇ-ਭਲੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਪਰਨਾਈਆਂ ਥੋਡੀਆਂ ਉਪਰਲੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਜਦੋਂ ਮੈਰਿਜ ਬੇਸ ’ਤੇ ਪੀ.ਆਰ. ਬਣੀਆਂ ਐਧਰ ਬੁਲਾਈਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਨੇ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਲਾਈ ਪੁਰਾਣੀ ਸਾਈ-ਵਧਾਈ ਪੁਗਾਉਣ ਖਾਤਰ ਹੋਰ ਏ ਕਿਸੇ ਏਅਰ ਪੋਰਟ ’ਤੇ ਉਤਰ ਜਾਂਦੀ ਐ?’’ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਖ਼ਫ਼ਾ ਸੀ।
‘‘ਪਰਤੱਖ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪਰਮਾਣ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਤਾਂ ਹੁੰਦੀ ਨਹੀਂ, ਬੀਬਾ! ਵੈਸੇ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦੈ ਕਿ ਕੈਨੇਡਾ ’ਚ ਵੀ ਹਾਲੇ ਭਰ ਅਰ ਨੇਕ ਬੰਦਿਆਂ ਦਾ ਕਾਲ ਨਹੀਂ ਪਿਆ।’’ ਮੈਂ ਪੂਰੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਆਖਿਆ।
‘ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਤੇਰੀ ਹੁਣੇ ਘੜੀ ਕਹਾਣੀ ਹੀ ਲੱਗਦੀ ਐ, ਵੀਰ! ਤੂੰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਜੋ ਹੋਇਆ, ਭਾਈ! ਮੇਰਾ ਅੰਦਰਲਾ ਤਾਂ ਅਜੇ ਵੀ ਇਹੀ ਭਾਖਿਆ ਦਿੰਦੈ:-
ਏਥੇ ਸਰਵਣ ਪੁੱਤ ਲੇਖਾ ਮੰਗਦੇ,
ਅਰ ਧੀਆਂ ਮੰਗਣ ਹਿਸਾਬ।
ਏਥੇ ਫੁੱਲਾਂ ’ਚ ਖੁਸ਼ਬੋ ਨਹੀਂ,
ਅਰ ਸਾਂਝਾਂ ਬੇਸੁਆਦ!
ਵੀਰਨਾ ਰਿਸ਼ਤੇ ਬੇਸੁਆਦ!’’
(ਪ੍ਰਾਹੁਣੀ ਆਈ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ‘ਮੈਂ ਨਾ ਮਾਨੂੰ’ ਹਾਲੇ ਵੀ ਬਰਕਰਾਰ ਸੀ।)
ਸੰਪਰਕ: 001 778-986-5334
Comments
ਸਾਹਿਤ ਸਰੋਦ ਤੇ ਸੰਵੇਦਨਾ
- ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਪਾਸ਼-ਪਾਸ਼: ਅਹਿਮਦ ਸਲੀਮ
- ਕੰਢੀ ਦਾ ਜੰਮਿਆ-ਜਾਇਆ ਤੇ ਪਰਨਾਇਆ : ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
- ਹਰਿਆਣੇ ਦਾ 2021 ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਅਵਲੋਕਨ: ਪੁਸਤਕ ਸੰਦਰਭ
- ਸਈਦ ਅਖਤਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ -ਸੁਖਵੰਤ ਹੁੰਦਲ
- ਹਰਿਆਣੇ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ : ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੇ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ
- ਪੰਜਾਬੀ ਜੁਬਾਨ ਦਾ ਅਜ਼ੀਮ ਸ਼ਾਇਰ ਐਸ ਐਸ ਮੀਸ਼ਾ - ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੱਤੂ
- ਪਾਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ -ਡਾ. ਭੀਮ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ
- ਉਜੜਤਾ ਪੰਜਾਬ ਬਾਰੇ ਦੋ ਗੱਲਾਂ - ਰਾਜਵਿੰਦਰ ਮੀਰ
- ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰੇਮ! –ਅਰੁਣਦੀਪ
- ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਿਆਂ ਦੇ ਰੂਬਰੂ 'ਲਵ ਪੰਜਾਬ' –ਅਰੁਣਦੀਪ
- ਜੁਝਾਰਵਾਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਪਾਸਾਰ - ਡਾ. ਭੀਮ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ
- ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੇ ਮੁੱਛ ਰੱਖੀ ਆ… - ਡਾ. ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
- ਗੋਰਾ ਰੰਗ ਨਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਹੋਵੇ, ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਵੈਰ ਪੈ ਗਿਆ. . . -ਸੁਰਜੀਤ ਮਾਨ
- ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕਿਉਂ? - ਡਾ. ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ
- ਸਲੇਟੀ ਰੰਗੀ ਧੁੰਦ ਦਾ ਤਰਜ਼ਮਾਂ ‘ਕਿੱਸਾ ਪੰਜਾਬ’ - ਬਿੰਦਰਪਾਲ ਫ਼ਤਿਹ
- ਇਨਾਮ ਵਾਪਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ
- ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਪਾਸ਼: ਉਸਦਾ ਯੁੱਗ, ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤ
- ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਫੁਲਕਾਰੀ ਵਰਗਾ ਹੈ ਹਰਮੇਸ਼ ਕੌਰ ਯੋਧੇ ਦਾ ਰਚਨਾ ਸੰਸਾਰ -ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ
- ਪਿੱਤਰ-ਸੱਤਾ ਅਤੇ ਨਾਰੀ ਦਮਨ : ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰਿਪੇਖ - ਜੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ
- ਬਾਲ-ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆਤਮਿਕ ਸੇਧਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਬਾਲ ਲੇਖਕ ਮੰਗਲਦੀਪ - ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਰੰਗੀਲਪੁਰ
- ਹੇ ਭਗਵਾਨ ਪਲੀਜ਼! ਮੇਰੇ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇਣਾ! - ਰਚਨਾ ਯਾਦਵ
- ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਿਲਿੰਗ ਦਾ ਨਾਵਲ: ਖਾਲੀ ਖੂਹਾਂ ਦੀ ਕਥਾ
- ਭਾਈ ਲਾਲੋ ਕਲਾ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਅਜਮੇਰ ਔਲਖ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਘਾਲਣਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵ -ਪਾਵੇਲ ਕੁੱਸਾ
- ਮੈਂ ਕਿਉਂ ਲਿਖਦਾ ਹਾਂ -ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਿਲਿੰਗ
- ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਅੰਤਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਅੰਦਰ ਸਾਲ 2014 - ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ
- ਫ਼ਿਲਮ ਕਲਾ ਅਤੇ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦ -ਬਿੰਦਰਪਾਲ ਫ਼ਤਿਹ
- ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਬੇਰੀ ਦਾ ਬੇ ਫ਼ੈਜ਼ ਪੁੱਤਰ- ਤਾਰਿਕ ਗੁੱਜਰ
- ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਮੀ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ -ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਨੀਲੋਂ
- ਸਮਾਜਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦਾ ਐਸ ਅਸ਼ੋਕ ਭੌਰਾ ਦਾ ਰਚਨਾ ਸੰਸਾਰ -ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ
- ਸਮੇਂ ਦਾ ਹਾਣੀ: ਗੁਰਚਰਨ ਰਾਮਪੁਰੀ -ਚੰਦਰ ਮੋਹਨ
- ਪਿਆਰ ਤੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਕਵੀ : ਪ੍ਰੋ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ
- ਹੈਦਰ: ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੂਨੀ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ - ਹਰਮੀਤ ਢਿੱਲੋਂ
- ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਭਾਸ਼ਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਬਿਪਨ ਚੰਦਰਾ -ਇਰਫ਼ਾਨ ਹਬੀਬ
- ਮੇ ਆਈ ਕਮ ਇਨ ਮੈਡਮ ? –ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
- ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮੋਮਬੱਤੀਆਂ’ -ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ
- ਸਾਹਿਤ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤਾ ਤੇ ਇਨਾਮ ਇਕਰਾਮ -ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ
- ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਤੇ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ - ਡਾ. ਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ‘ਰਵੀ’
- ਵਾਰਿਸ ਲੁਧਿਆਣਵੀ-ਅਕੀਲ ਰੂਬੀ
- ਪੰਜਾਬੀ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ: ਵਿਭਿੰਨ ਪੜਾਵਾਂ ਦਾ ਅਹਿਮ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ -ਪ੍ਰੋ. ਤਰਸਪਾਲ ਕੌਰ
- ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਅੱਜ ਦੇ ਪ੍ਰਪੇਖ ਵਿੱਚ - ਪਰਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਵੈਚ
- ਫ਼ੈਜ਼ ਅਹਿਮਦ ਫ਼ੈਜ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਬਧਤਾ -ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹੇਅਰ
- ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਤਰੱਕੀ-ਪਸੰਦ ਉਰਦੂ ਅਦਬ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ -ਪ੍ਰੋ. ਨਰਿੰਜਨ ਤਸਨੀਮ
- ਗ਼ਦਰੀ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਦਿਆਂ -ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ
- ਨੂਰਜਹਾਂ (ਕਿਸ਼ਤ ਦੂਜੀ) - ਖ਼ਾਲਿਦ ਹਸਨ
- ਨੂਰਜਹਾਂ (ਕਿਸ਼ਤ ਪਹਿਲੀ)- ਖ਼ਾਲਿਦ ਹਸਨ
- ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ - ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ
- ਤੁਰ ਗਈ ਮਿੱਠੀ ਤੇ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਮਲਿਕਾ ਸ਼ਮਸ਼ਾਦ ਬੇਗਮ -ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
- ਲਾਹੌਰ ਲਿਟਰੇਰੀ ਫ਼ੈਸਟੀਵਲ: ਚੰਦ ਤਾਸੁਰਾਤ - ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ੋਇਬ ਆਦਿਲ
- ਹਾਇਕੂ : ਮੁੱਢਲੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਆਮਦ -ਹਰਵਿੰਦਰ ਧਾਲੀਵਾਲ
- ਲਾਹੌਰ ਜੇਲ੍ਹ ’ਚ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਸਮੇਂ ਬਾਬਾ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਵਤਨ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਂ ਸੁਨੇਹਾ
- ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਦਾ ਉਭਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ -ਡਾ. ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ
- ਹੁਣ ਇਹ ਉਹ ਜ਼ੀਰਵੀ ਨਹੀਂ -ਜੋਗਿੰਦਰ ਬਾਠ ਹੌਲੈਂਡ
- ਨਵਾਂ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ -ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਸੰਗਰੂਰ
- ਮਾਨੁਸ਼ੀ - ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ
- ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ - ਪਰਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਵੈਚ
- ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ : ਇੱਕ ਸ਼ੁਭ-ਸ਼ਗਨ -ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ
- ਨਾਵਲ ‘ਤੀਵੀਂਆਂ‘ ਵਿਚਲਾ ਸਮਾਜਿਕ ਯਥਾਰਥ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ - ਨਿਰੰਜਣ ਬੋਹਾ
- ਨਵੇਂ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬੋਧ ਦੀ ਲਿਖਾਇਕ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਮਹਾਂ ਕੰਬਣੀ - ਨਿਰੰਜਣ ਬੋਹਾ
- ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ: ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕੋਇਲ - ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
- ਬਿੰਦਰੱਖੀਆ: ਤਿੜਕੇ ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ - ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
- ਸਾਹਿਤ, ਸਮਾਜ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਥ ਵੱਲੋਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਯੋਗਦਾਨ -ਕੇਹਰ ਸ਼ਰੀਫ਼
- ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਵਿਵਾਦਤ ਪੁਸਤਕਾਂ: ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰੀ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਪ੍ਰਸੰਗ -ਸ਼ਬਦੀਸ਼
- ਸਰਘੀਆਂ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦਾ ਮਘਦਾ ਸੂਰਜ ਦਰਸ਼ਨ ਦੁਸਾਂਝ - ਜਸਵੀਰ ਕੌਰ ਮੰਗੂਵਾਲ
- ਹਜ਼ਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀ ਉਨਹੋਂ ਨੇ ,ਮਿਟਤਾ ਨਹੀਂ ਨਿਸ਼ਾਂ ਮਗਰ – ਮਨਦੀਪ
- ਸਾਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਕਵਿਤਾ –ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
- ਅੱਡਾ-ਖੱਡਾ The game of life ਬਾਰੇ - ਪਰਮਜੀਤ ਕੱਟੂ
- ਕਿਸਾਨੀ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਬੇਰੁਖੀ ਦਾ ਮੰਜ਼ਰ -ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ
- ਨਕਸਲੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਜ਼ਿੰਦਾ ਸ਼ਹੀਦ ਦਰਸ਼ਨ ਦੁਸਾਂਝ –ਜਸਵੀਰ ਮੰਗੂਵਾਲ
- ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦਾ ਨੁਸਖ਼ਾ -ਲੂ ਸ਼ੁਨ
- ਜੂਨ ਦੇ ਗ਼ਦਰੀ ਸ਼ਹੀਦ –ਜਸਵੀਰ ਮੰਗੂਵਾਲ
- 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ :ਇੱਕ ਪਿਛਲਝਾਤ -ਕੁਲਵਿੰਦਰ
- ਮਹਿਦੀ ਹਸਨ : ਅਬ ਕੇ ਹਮ ਬਿਛੜੇ ਤੋ ਕਭੀ ਖ਼ੁਆਬੋਂ. . . - ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
- ਗੈਬਰੀਅਲ ਗਾਰਸ਼ੀਆ ਮਾਰਕੇਜ਼ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾਵਾਂ - ਤਨਵੀਰ ਸਿੰਘ ਕੰਗ
- ਲਿਖਣ ਦਾ ਕਾਰਜ ਬਿਲਕੁਲ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ -ਕੇਹਰ ਸ਼ਰੀਫ਼
- ਏਥੇ ਸਰਵਣ ਪੁੱਤਰ ਲੇਖਾ ਮੰਗਦੇ… -ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਿਲਿੰਗ
- ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ -ਗੁਰਬਚਨ
- ਕਵਿਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਧੜਕਣ ਹੈ ਪਰ “ਕਵਿਤਾ” ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਹੀ - ਇਕਬਾਲ
- ਸਟੇਟ ਦੇ ਮੂੰਹ ’ਤੇ ਕਰਾਰਾ ਥੱਪੜ ਫ਼ਿਲਮ “ਪਾਨ ਸਿੰਘ ਤੋਮਰ” - ਬਿੰਦਰਪਾਲ ਫਤਿਹ
- 'ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਆਤੰਕ' ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ - ਸੁਰਜੀਤ ਗੱਗ
- ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਆਤੰਕ -ਗੁਰਬਚਨ
- ਮਨੁੱਖਤਾ, ਪਛਾਣ, ਹੋਂਦ ਅਤੇ ਹੋਣੀ ਦੇ ਮਸਲੇ ਉਠਾਉਂਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਬੂਵਆਰ ਦਾ ਨਾਰੀਵਾਦ' - ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
- ਛੇੜੋ-ਛੇੜੋ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਕਰੋ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਹੱਲਾ-ਗੁੱਲਾ - ਅਜਮੇਰ ਸਿੱਧੂ
- ਅਮਿਤੋਜ : ਗੁਆਚੀ ਪੁਸ਼ਤ ਦਾ ਪ੍ਰਵਚਨ -ਗੁਰਬਚਨ
- ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ: ਇੱਕ ਸੀ ਫ਼ਰਖ਼ੰਦਾ ਲੋਧੀ -ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਸ਼ਟ` (ਡਾ.)
- ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ ਪਰੇ ‘ਇੱਕ ਪਾਸ਼ ਇਹ ਵੀ’ -ਤਰਨਦੀਪ ਦਿਉਲ
- ਬੇਬਾਕ ਤੇ ਫ਼ੱਕਰ ਲੇਖਕ ਸੀ `ਗੁਰਮੇਲ ਸਰਾ` -ਮਿੰਟੂ ਬਰਾੜ
- ਰਾਜੀਵ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਆਤੂ ਖੋਜੀ: ਅੰਬਰ ਲੱਭ ਲਏ ਨਵੇਂ ਨਿਸ਼ਾਨਿਆਂ ਨੇ - ਇੰਦਰਜੀਤ ਕਾਲਾ ਸੰਘਿਆਂ
- ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਦਾ ਵਾਰਸ : ਸਾਈਂ ਜ਼ਹੂਰ ਅਹਿਮਦ - ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ
- ‘ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਗਾਗਰ’ ਮੇਰੀ ਮਨਪਸੰਦ ਪੁਸਤਕ -ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਿਲਿੰਗ
- ਗੱਲ ਸੁਣ ਆਥਣੇ ਨੀ ... –ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ
- ਬਾਬਾ ਜੀ ਸੁਣਦੇ ਪਏ ਹੋ... - ਯੁੱਧਵੀਰ ਸਿੰਘ ਆਸਟਰੇਲੀਆ
- ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ ਨਹੀਂ ਰਹੇ - ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
Milagros
Why does this have to be the ONLY reballie source? Oh well, gj!